Monumentalny, zjawiskowy i wielki przegrany

Jacek Łupina

4

Dodane: 8 lat temu

Historia modelu Apple /// zaczyna się już w 1978 roku wielkim sukcesem, jaki młoda firma z Cupertino odniosła na sprzedaży flagowego Apple. Niemal 90% wszystkich sprzedanych egzemplarzy (a było ich ponad milion w roku 1980) trafiało w ręce klientów prowadzących mniejszy lub większy biznes. To musiało dać do myślenia i było powodem do zmiany kierunku prac nad nowym komputerem, który miał być drugim modelem w ofercie Apple, ale skierowanym wyłącznie do zadań biznesowych. Jobs miał już naszkicowaną wizję tego, jak ma wyglądać nowa, wyjątkowa maszyna i o wszelkich zmianach czy kompromisie nie było mowy.

Rynek biznesowy stawiał bardzo wysoko poprzeczkę komputerom, które miały nim zawładnąć, co było wielkim wyzwaniem dla inżynierów Apple pragnących pomieścić wszystkie elementy w ciasnej obudowie naszkicowanej przez Jobsa. Na rynku oprogramowania były olbrzymie ilości tytułów napisanych specjalnie dla Apple ][, co zmuszało twórców Apple /// do pokonywania kolejnych problemów konstrukcyjnych z kompatybilnością obu modeli. Jobs miał ambicję, aby komputer był znacznie szybszy od maszyny zbudowanej przez Wozniaka i nowy model otrzymał dwukrotnie szybszy procesor SynerTek 6502A taktowany zegarem 2 MHz.

Problemy techniczne i pośpiech, z jakim zbudowano nowy model, który w chwili premiery w czerwcu 1980 roku wzbudził ogromne zainteresowanie, spowodowały, że komputer uruchamiany w trybie Apple ][ pracował tylko z prędkością 1 MHz. To był dopiero początek długiej listy jego wad. Część kosztownych programów biznesowych wykorzystywanych przez większość wielkich firm nie chciała działać poprawnie lub wcale na kosztującym bagatela 4340 dolarów Apple ///. W swojej książce „iWoz” Steve Wozniak tak podsumował Apple ///

Od samego początku Apple /// był szeroko reklamowany, ale prawie niczego nie dawało się na nim uruchomić. (…) A kiedy działał w trybie Apple ][, był okaleczony.

Nieustępliwy Jobs nie zgodził się również na to, by w przegrzewającej się obudowie wstawić wentylator, którego nie cierpiał. Zatroskani inżynierowie musieli znaleźć inne rozwiązanie na odprowadzanie ciepła. Powstała dzięki temu unikalna i wyjątkowa konstrukcja będąca odlewem aluminium z widocznymi na zewnątrz radiatorami przypominającymi żeberka grzejników lub głowicy cylindrów silników motocyklowych. I rzeczywiście tak było, albowiem monolityczna podstawa Apple /// powstawała w odlewni bloków silników samochodowych w Toledo.

Kolejnym słabym punktem pojawiającego się w wielu reklamach komputera była płyta główna wykonana w nowej technologii. Bardzo cienkie ścieżki układów doprowadzały do częstych awarii, podobnie jak częste luzy układów elektronicznych, które pojawiały się na skutek przegrzewania. Lekarstwem na te przypadłości często było uniesienie przodu komputera kilka cali w górę i upuszczenie go na stół. Luźne układy wracały na swoje miejsce i komputer znów prawidłowo liczył arkusze kalkulacyjne. Ta prymitywna i brutalna metoda stała się inspiracją do powstania jednej z wielu witryn skierowanych do wielbicieli Apple ///. Chodzi tu o Drop /// Inches, na której możecie posłuchać wielu ciekawych podcastów. Wady te stopniowo usuwano, wprowadzając kolejne modyfikacje i rezygnując z nowej technologii „Fine Line” – cienkich ścieżek na płycie logicznej.

Zmieniono również pamięć operacyjną, która wcześniej pracowała pod napięciem 12 V, na mniej przegrzewającą się 5 V. Apple wraz z tymi zmianami wprowadziło również pierwszy model zewnętrznego dysku twardego Apple ProFile, który w momencie premiery we wrześniu 1981 roku kosztował 3499 dolarów. Dzięki swojej oszałamiającej pojemności 5 lub 10 MB firmy mogły pozwolić sobie na zapisywanie „ogromnej ilości danych” bezpośrednio na dysku, zamiast na 143 KB floppy dyskach lub instalowaniu na nich oprogramowania, co było niezwykle wygodne. Apple ProFile, których mam dwa egzemplarze (korzystała z niego również Lisa 2/5), są wielkości smukłego magnetowidu VHS, a ich twardy dysk rozpędza się powoli, wydając bardzo przyjemny szum i stukanie głowicy. Zgodnie z zaleceniami konstruktorów jednostkę centralną można było uruchomić wyłącznie wtedy, gdy czerwona dioda sygnalizująca gotowość dysku przestawała mrugać. Trwa to około dwie minuty, akurat tyle, by zrobić sobie herbatę.

W roku 1982 Apple wprowadza do sprzedaży znacznie ulepszoną wersję, dodając symbol „+” w nazwie. To jednak nie pomogło zmienić krążącej wśród zawiedzionych użytkowników złej opinii i pomimo prowadzonych na wielką skalę akcji promocyjnych w telewizji i prasie oraz pięknie drukowanych katalogów, zaniechano dalszej produkcji Apple ///. Ostatnie modele opuściły linię produkcyjną w 1983 roku. Przy tej okazji nie sposób nie wspomnieć o specjalnie opracowanym i starannie wydanym oprogramowaniu systemowym, który z angielska brzmiał Sophisticated Operating System. Skrót mówił sam za siebie i nie wróżył nic dobrego. Apple /// poszedł na dno. Steve Jobs, udzielając wywiadu w lutowym wydaniu Playboya z roku 1985, przyznał się, że Apple straciło nieskończone i niezliczone ilości pieniędzy. Szacuje się, że sprzedano około 65 tysięcy modeli Apple /// oraz około 50 tysięcy modelu Apple ///+. Jeden z nich trafił do mojej kolekcji.

Został rozebrany na części pierwsze, łącznie z klawiaturą i dokładnie wyczyszczony. Jest dla mnie nieustająco fascynujący i każda chwila spędzona z nim, gdy mogę go uruchomić i testować, sprawia wiele radości. Lubię na niego patrzyć i dotykać. To pewnie zasługa Jerry’ego Manocka, który odpowiadał za projekt detali i wykończenia obudowy. Model, który posiadam, ma wbudowaną pamięć 256 KB oraz dodatkową kartę 256 KB. To umożliwiało już swobodne ładowanie do pamięci wielu programów i ich poprawne działanie. Moją ambicją było zebranie pełnego zestawu, na który składa się komputer (A3S2128643), zewnętrzna stacja dysków (A30004), dysk Apple ProFile (A9M0005), monitor monochromatyczny green phosphor (A3M0039) oraz unikalna dzisiaj na aukcjach pierwsza drukarka termiczna zbudowana w 1979 roku przez Apple – Silentype (A2M0032). Była ona obsługiwana przez komputer za pomocą specjalnej karty rozszerzającej. Dysk Apple ProFile dotarł do mnie z Hawajów. Wszystkie elementy układanki trafiły z bardzo odległych rejonów świata, co przedstawia poniższy schemat.

Jak już wiecie, bardzo lubię przeglądać stare reklamy telewizyjne na YouTube. Trafiłem na spot z udziałem Dicka Cavetta, gwiazdy telewizyjnej, gospodarza bardzo popularnego show. Jego gośćmi byli między innymi Muhammad Ali, Jim Henson oraz John Lennon (czy te nazwiska z czymś wam się kojarzą?), przedstawiał zalety nowego komputera Apple ///. Co było w tym niezwykłego dla mnie? Były tam ujęcia Apple /// z tajemniczym monitorem wyświetlającym litery i wykresy nie na zielono – jak w ogólnie znanych publikacjach – lecz na biało-niebiesko. To było kolejne, nieplanowane wyzwanie. Odnaleźć monitor white phosphor (A3M0006), o którego istnieniu nie miałem wcześniej pojęcia. Zanim pojawił się na aukcji, musiałem przez ponad rok codziennie sprawdzać pod różnymi kategoriami. Pewnego wieczoru leżąc już w łóżku, odświeżyłem stronę i pojawił się. Przycisk „Buy It Now” ułatwił mi wejście w jego posiadanie, po czym zasnąłem z uśmiechem małego dziecka na twarzy…

Jacek Łupina

Extreme Retro Apple / kolekcjoner, architekt, grafik, motion & animation designer, wielbiciel dobrego designu i swojego kota.